Odruchy pierwotne to automatycznie przebiegające fizjologiczne reakcje ruchowe niemowlęcia, które są w pełni rozwinięte w momencie urodzenia i trwają do pierwszego roku życia. Z rozwojowego punktu widzenia mają duże znaczenie dla przetrwania dziecka. Brak lub utrzymywanie się indywidualnych odruchów jest uważane za patologiczne i zwykle ma negatywny wpływ na rozwój dziecka.
Co to jest odruch pierwotny?
Prymitywne odruchy są również znane jako odruchy wczesnodziecięce lub noworodkowe. Opisują powtarzalny wzorzec reakcji niemowlęcia na bodźce zewnętrzne. Rozróżnia się odruchy przyjmowania pokarmu a odruchy trzymania, pozycji i ruchu. Przebieg reakcji jest tylko minimalnie zmienny i niemowlę nie może mieć na niego arbitralnego wpływu.
Prymitywne odruchy są fizjologiczne w pierwszych tygodniach życia i ustępują wraz z postępem rozwoju mózgu w ciągu pierwszego roku życia.
Każdy indywidualny odruch jest przypisany do określonego obszaru ośrodkowego układu nerwowego i jest przenoszony przez międzymózgowie. Wraz z postępującym rozwojem i mielinizacją ścieżek nerwowych wyższych ośrodków mózgowych, te prymitywne reakcje są tłumione. Warunkiem tego jest zdolność niemowlęcia do swobodnego poruszania się i przejęcia kontroli nad własnym ciałem poprzez początkowo przypadkowe procesy motoryczne.
Funkcja i zadanie
Z perspektywy ewolucyjnej odruchy wczesnego dzieciństwa odgrywają ważną rolę w przetrwaniu dziecka. Dziś w dużej mierze utraciły swoje funkcje życiowe z powodu chronionego środowiska, w którym dzieci spędzają pierwszy rok życia, ale nadal są integralną częścią pediatrycznych badań profilaktycznych.
Aby wyciągnąć wnioski na temat rozwoju fizjologicznego, można skorzystać między innymi z różnych testów. Brakujące lub asymetryczne odruchy oraz ich utrzymywanie się po pewnym czasie wskazują na zaburzenia neurologiczne.
Odruchy pokarmowe składają się z odruchu poszukiwania, odruchu ssania i odruchu połykania. Za ich pośrednictwem niemowlę aktywnie zwraca się do piersi matki, otwiera usta i zaczyna ssać. Do trzeciego lub czwartego miesiąca życia przyjmowanie pokarmu przez dziecko odbywa się wyłącznie odruchowo.
Odruchy trzymania, postawy i ruchu są również obecne w większości od urodzenia. Odruch Galanta jest wyzwalany przez głaskanie wzdłuż kręgosłupa i powoduje wygięcie tułowia po stymulowanej stronie. Odruch ten może powstać w trakcie porodu, umożliwiając dziecku poruszanie się w kanale rodnym.
Asymetryczno-toniczny odruch szyi jest również zaangażowany w poród, który po odwróceniu głowy powoduje wyprostowanie kończyn po tej samej stronie i zginanie kończyn po przeciwnej stronie. Ponadto odruch ten umożliwia dziecku swobodne oddychanie w pozycji na brzuchu. Z drugiej strony występuje toniczny odruch labiryntowy, który przy poruszaniu głową powoduje zginanie lub rozciąganie całego ciała. Jego działanie jest później znoszone przez symetryczno-toniczny odruch szyi.
Bezpośrednio po urodzeniu niemowlę ma kilka odruchów o podłożu ewolucyjnym. Dziecko może utrzymać pozycję dzięki chwytaniu i odruchowi Moro. W odruchu chwytu niemowlę automatycznie zaciska dłoń w pięść po jej dotknięciu. To samo działa z podeszwami stóp, co sugeruje połączenie ze światem zwierząt. Odruch umożliwia na przykład nowonarodzonym małpom trzymanie się futra matki.
W podobny sposób działa odruch Moro, który wywołuje u niemowlęcia reakcję przestrachu, gdy tylko zostanie ono szarpnięte do tyłu. Następnie podciąga ręce do klatki piersiowej i przyjmuje pozycję zacisku, aby zapobiec upadkowi do tyłu.
Choroby i dolegliwości
Odruchy wczesnodziecięce są ważne dla noworodka i są fizjologiczne do określonego miesiąca życia. Słabe, nieobecne lub trwałe odruchy wskazują na zaburzenia neurologiczne i mogą negatywnie wpływać na rozwój dziecka.
W przypadku braku odruchów poszukiwania, ssania i połykania niemowlę nie zjada wystarczającej ilości pokarmu. Z drugiej strony, jeśli odruchy są zbyt wyraźne lub same nie ustąpią, dzieci będą później nadwrażliwe w okolicy ust i będą miały obfite wydzielanie śliny, co upośledza rozwój mowy. Odrzucanie stałych pokarmów negatywnie wpływa na rozwój mięśni jamy ustnej, utrudniając połykanie, żucie i kontrolowanie śliny.
Jeśli niemowlę nie nauczy się wystarczająco poruszać, wyższe drogi nerwowe są mniej mielinizowane, a zatem prymitywne odruchy nie są tłumione. Niektóre odruchy mają negatywny wpływ na rozwój motoryczny, gdy są patologiczne. Asymetryczno-toniczny odruch szyi umożliwia noworodkowi ćwiczenie koordynacji ręka-oko po raz pierwszy, ale jeśli utrzymuje się, może powodować zaburzenia równowagi i nieodpowiedni ton przy odwróceniu głowy.
Toniczny odruch labiryntu ma podobny wpływ na równowagę. Skutkiem może być słaba percepcja przestrzenna, a tym samym słaba zdolność orientacji. Jeśli symetryczno-toniczny odruch szyi utrzymuje się, niemowlę nie może raczkować ani prostować się.
Niektóre odruchy, takie jak odruch chwytania dłoni, mogą nawracać w wieku dorosłym w wyniku choroby neurologicznej. Te odruchy nie są już fizjologiczne, ale przypisywane są patologii z powodu choroby. Odruch Babińskiego, który podczas głaskania podeszwy stopy prowadzi do wyprostu dużego palca i jednoczesnego zgięcia pozostałych palców, zwykle nie może już zostać wyzwolony od 12 miesiąca życia. Po ogromnym uszkodzeniu mózgu, takim jak udar lub po traumatycznym uderzeniu w mózg, odruch może pojawić się ponownie.
.jpg)
