Sulfonamidyto syntetyczne antybiotyki chemiczne, które zapobiegają namnażaniu się bakterii. Dziś, ze względu na raczej słaby sposób działania i wiele skutków ubocznych, rzadko są stosowane u ludzi. W celu zapobiegania oporności zwykle stosuje się preparaty złożone sulfonamidów z diaminopirymidynami.
Co to są sulfonamidy?
Sulfonamidy są stosowane jako antybiotyki ze względu na ich działanie przeciwbakteryjne. Dziś zostały w dużej mierze zastąpione penicylinami, które są bardziej skuteczne. Niemniej jednak nadal są często stosowane w nieskomplikowanych chorobach dróg moczowych. Nadal są szczególnie często stosowane w weterynarii.
Sulfonamidy mają charakterystyczną grupę atomową SO2NHR. Z pomocą tej grupy atomów rozwijają swój wpływ na bakterie. Z dużej liczby sulfonamidów tylko kilka jest nadal stosowanych u ludzi. Należą do nich leki sulfametoksazol, sulfamerazyna, sulfadiazyna srebra lub sulfadiazyna.
Skuteczność sulfanilamidu przeciwko bakteriom odkrył patolog Gerhard Domagk w 1935 roku. Sulfanilamid pojawił się na rynku jako antybiotyk pod marką Prontosil®. Jednak Prontosil działał tylko in vivo (w organizmie), ponieważ można go było przekształcić w skuteczną formę tylko w organizmie.
Pierwsze sulfonamidy zostały zastąpione bardziej skutecznymi penicylinami już podczas II wojny światowej. Jednak nie zostały one całkowicie wyparte i są nadal używane w niektórych infekcjach.
Efekt farmakologiczny
Skuteczność sulfonamidów polega na zaburzeniu tworzenia kwasu foliowego. Zajmują ważne aktywne centra w odpowiednich enzymach odpowiedzialnych za tworzenie kwasu foliowego. Kwas foliowy z kolei zapewnia syntezę nukleotydów. Ta reakcja zachodzi we wszystkich organizmach. Nukleotydy są niezbędne do budowy kwasów nukleinowych.
W przeciwieństwie do komórek eukariotycznych, bakterie wytwarzają kwas foliowy w ramach swojego metabolizmu. Organizmy eukariotyczne, w tym ludzie, muszą wchłaniać kwas foliowy z pożywieniem. To wyjaśnia specyficzne toksyczne działanie sulfonamidów na bakterie.
Jednak są też bakterie, które nie wytwarzają kwasu foliowego. Te szczepy bakterii są odporne na sulfonamidy. Jednak same sulfonamidy nie zabijają bakterii. Jednak hamując powstawanie kwasów nukleinowych, zapobiegają tworzeniu się nowych bakterii poprzez podział komórek. Układ odpornościowy organizmu niszczy teraz obecne bakterie. Skraca to czas trwania infekcji.
Zastosowanie i zastosowanie medyczne
Sulfonamidy działają przeciwko różnym szczepom bakterii, takim jak bakterie jelitowe Pseudomonas, Escherichia coli, Shigella czy Salmonella. Ponadto wykazują aktywność przeciwko paciorkowcom, gronkowcom, Pneumocystis jirovecii, Neisseria, Toxoplasma gondii, Plasmodia lub Neospora caninum.
Lek kotrimoksazol jest stosowany w leczeniu niepowikłanych zakażeń dróg moczowych. Kotrimoksazol jest połączeniem sulfametoksazolu i trimetoprimu Lek jest stosowany jako preparat skojarzony w celu zapobiegania oporności na sulfonamidy. Zarówno sulfonamidy, jak i trimetoprim blokują tworzenie kwasu foliowego. Jednak interweniują w różnych punktach tego samego szlaku metabolicznego. Połączenie dwóch aktywnych składników daje również synergistyczne działanie bakteriobójcze, co oznacza, że bakterie są nawet zabijane.
Jednak sam sulfametoksazol jest stosowany w leczeniu Pneumocystis jirovecii. Jest również stosowany w innych infekcjach dróg oddechowych i infekcjach żołądkowo-jelitowych. Srebro sulfadiazyna jest stosowane w antybiotykowym leczeniu ran i oparzeń. Nakłada się na miejscu.
Z kolei sulfadiazynę podaje się doustnie w przypadku Plasmodia, Toxoplasma gondii lub Pneumocystis jiroveci. Lek sulfamerazyna jest stosowany w chorobach układu oddechowego, chorobach ucha, nosa i gardła oraz infekcjach dróg moczowych. Sulfamerazyna jest tu najczęściej stosowana w połączeniu z trimetoprimem. Podawany jest w postaci tabletek lub w postaci wlewu.
Chociaż sulfonamidy są rzadko stosowane u ludzi, uważa się je za powszechne antybiotyki w weterynarii. Tam są często używane przeciwko infekcjom żołądkowo-jelitowym, infekcjom dróg oddechowych i infekcjom dróg moczowych. W sektorze drobiarskim od dawna są stosowane do zwalczania kokcydiów.
Zagrożenia i skutki uboczne
Jak już wspomniano, sulfonamidy są obecnie rzadko stosowane u ludzi. Oprócz większej skuteczności penicylin jednym z powodów jest występowanie skutków ubocznych. Podczas ich stosowania mogą wystąpić wysypki skórne, nudności, wymioty, utrata apetytu, biegunka, depresja, a nawet psychoza.
Sulfonamidy są niebezpieczne w czasie ciąży. Rozpad bilirubiny u płodu jest zaburzony, co może prowadzić do niebezpiecznej hiperbilirubinemii u noworodka. Sulfonamidy często powodują alergię na skórze. W połączeniu ze światłem słonecznym może wywołać reakcję fototoksyczną. Skóra reaguje swędzeniem, zaczerwienieniem, łuszczeniem i wysychaniem.
Ponadto mogą wystąpić zmiany w morfologii krwi. Dziedziczna methemoglobinemia może powodować poważne kryzysy hemolityczne. Efektem ubocznym jest również obniżenie ciśnienia cieczy wodnistej oka. Dlatego obecnie jaskrę często leczy się kroplami do oczu, które zawierają zmodyfikowane sulfonamidy.
Sulfonamidów nie wolno podawać razem z niektórymi lekami, ponieważ powodują one niepożądane interakcje. Na przykład, jeśli sulfonamidy są stosowane w tym samym czasie co środki znieczulające miejscowo, takie jak prokaina lub tetrakaina, ich działanie zostaje anulowane. Występują również niepożądane interakcje z urotropiną, która jest stosowana jako środek konserwujący żywność. Występują również niepożądane interakcje z fenylobutazonem, lekiem przeciwzapalnym. Jednoczesne stosowanie sulfonamidów z cyklosporyną A grozi uszkodzeniem nerek.
Istnieją wyraźne przeciwwskazania do nietolerancji na sulfonamidy, choroby nerek oraz tzw. Zespół wydłużonego QT. Zespół długiego QT to choroba serca spowodowana zaburzeniami kanałów jonowych. Charakteryzuje się zaburzeniami rytmu serca, które mogą prowadzić do migotania komór. Antybiotyki, takie jak sulfonamidy, mogą powodować lub pogorszyć stan.
.jpg)
